Open water zwemmen: hele jaar door?

Het hele jaar door buiten zwemmen. Kan dat? In de coronatijd gingen de zwembaden dicht. En juist daardoor heb ik het buitenzwemmen ontdekt. Samen met Roos startten we in april met zwemmen in de Houkesloot in Sneek. We schaften een zwempak aan, handschoenen en zwemsokken. Langzaamaan bouwden we op, we begonnen met honderd meter borstcrawl.

Naarmate we vaker zwommen wende de kou en langzaamaan werd het zomer en zwommen we zo’n 1-2 km buiten. Wat een ervaring om zo op bezoek te zijn in deze andere wereld. De stilte als je in het water ligt. De wolken en het licht. Het water is geen dag hetzelfde. Als je in de kou zwemt, ben je helemaal aanwezig. Er is niets dan dat, geen gedachten, alleen de beweging, het ritme van je ademhaling. Je bent licht en gewichtsloos en beweegt op de grens van water en lucht. Op sommige momenten voelt het bijna aan als vliegen en zou je het bijna een transcendente ervaring kunnen noemen.

De beloning na het zwemmen

De grootste beloning is toch wel het gevoel na het zwemmen. Je lichaam tintelt en warmt langzaam weer op en dat is een heerlijke sensatie. Het geeft een heel tevreden gevoel: je bent dankbaar voor een warme kamer en een heerlijk kopje thee. In november stopten we met zwemmen vanwege de kou. Toch miste ik mijn wekelijkse zwemuurtjes en in januari hoorde ik via Facebook dat er  elke zaterdag in Joure buitenzwemmers waren. Het hele jaar door! Kan dat? Samen met Frederika Rollema sloot ik me aan. In deze zandput bij Joure kun je staan, dus dat durfde ik wel aan. Gewapend met duikhandschoenen, winterpak zwommen we elke zaterdag een paar honderd meter in het ijskoude water. Wat een sensatie!

Een keer ervaarden we de gevreesde ‘after drop’  een snelle daling van je lichaamstemperatuur.  Door het koude water verwijden de bloedvaten zich weer waardoor koud bloed je lichaamstemperatuur nog verder laat dalen. Het koude water in je lichaam circuleert naar je core, waardoor je licht onderkoeld raakt. Het was maar een kort moment, maar maakt wel dat je licht duizelig bent, je lichaam gaat rillen en we hadden even wat minder praatjes. We waren na het zwemmen nog gaan dompelen, dat bleek niet de beste combinatie. Maar met kruik en thee, gaat het snel beter.

Gezondheidseffecten

Na deze proef in januari hadden we de smaak te pakken. Elke ochtend om half acht stond Frederika voor de deur en later sloot ook Steffi zich aan. Heel dapper van Steffi om in januari te beginnen! Koning winter deed zijn intrede en ik hakte elke ochtend een wak. Wat een fantastische ervaring om je in het ijswak te laten zakken, terwijl je wolkjes uitademt en alles bedekt is met een laagje sneeuw. Ik merkte dat ik gedurende de dag veel fitter was dan normaal. Minder energieschommelingen, meer focus en helderheid. Ook heb ik minder pijntjes in het lichaam of opvliegers door de overgang.

In het voorjaar brak er corona uit op de school van mijn kinderen, ook ik bleek positief. Maar gek genoeg, had ik nauwelijks klachten. Misschien geluk ? Of heeft de koudetraining hier iets bij geholpen? Hoe dan ook, de koudetraining zorgt ervoor dat je immuunsysteem elke dag ‘aan’ gaat. Je krijgt een enorme energieboost.

Maar vooral de beleving in de natuur is voor mij het allermooiste. Je bent op bezoek in een andere wereld. Het is koud, maar de kou is geen enkel probleem als je het volledig accepteert. Nu we wat langer zwemmen in badpak, voel je hoe het water je lichaam ‘pakt’, je wordt een met het water. Tijdens het zwemmen kun je zelfs voelen dat je lichaam heel warm wordt (uitgezonderd de handen en de voeten). Alle warmte gaat naar de organen om ze te beschermen. Het is een sensationeel gevoel.

Het ervaren van kou als sensatie – zonder negatieve mindset is prachtig. Koudwatervrees – of de angst voor kou is een biologisch aspect van je lichaam en geest en je moet voorzichtig zijn in kou. Maar je lichaam kan echt zoveel meer dan je denkt!

De effecten van koud water zwemmen op een rijtje:

1. Koud water verbetert de bloedcirculatie, goed voor het hart, bloedvaten en de hersenen en vermindert ontstekingen.
2. Stimuleert alertheid en geeft je superfocus. Je leert aanwezig te blijven bij ongemak en weerstand. Dat maakt je fysiek en mentaal weerbaar.
3. Je zet je immuunsysteem aan. Chronische stress is slecht voor het immuunsysteem. Kortdurende stress is echter heel gunstig. Het lichaam maakt extra witte bloedlichaampjes aan en dat zorgt voor een betere afweer.
4. Kou activeert je lichaamseigen bruin vet, een vet dat suikers en vetten omzet in warmte.
5. Kou is gunstig voor je stofwisseling: het valt me op dat ik minder honger heb gedurende de dag.
6. Kou stimuleert de bloedsomloop en heeft een gunstig effect op je doorbloeding, huid en haar.
7. In de winter geen last meer van verkoudheid en een andere koudebeleving, geen koude handen en voeten meer.
8. Je maakt endorfines aan: endorfines zijn pijnstillers en gelukshormonen daarom kom je superblij uit het water.

Tips voor zwemmen in koud water:

• Het makkelijkst is om in het voorjaar te starten en rustig op te bouwen. Dan zwem je de zomer en de herfst door en wen je langzaam mentaal en fysiek aan het koudere water.
• Je kunt beginnen met koud douchen en daarbij rustig opbouwen van 1 – 3 minuten. Ik moet bekennen dat ik zelf heel graag warm douche. Voor mij doet de natuur iets extra’s, waardoor ik minder moeite heb met de kou.
• Ga niet alleen zwemmen, altijd met een maatje of iemand op de kant. En zorg voor een zwemboei zodat je herkenbaar bent.
• In de winter is een wetsuit van 5 mm prettig, een zomerwetsuit is 3 mm. Afhankelijk van je doel kun je ook in badpak zwemmen in winter. Richtlijn is dan de watertemperatuur aan te houden als de tijd. Dus water van 1 graden = 1  minuut, 10 graden = 10 minuten. Maar als je midden in de winter begint is het verstandig rustig op te bouwen begin met 1 minuut en altijd geldt: voelen en luisteren naar je lichaam. Niet vanuit je wil of doorzettingsvermogen.
• Een badmuts of wintermuts (als je gaat dompelen): je hoofd verliest veel warmte. Of je zet na de tijd als je uit het water bent een muts op. Het is ook heerlijk om dan wat warme thee te drinken en een kruik klaar te leggen voor de handen en voeten.
• Oordopjes beschermen je oren tegen het koude water. Handen en voeten koelen het meeste af: hiervoor kun je zwemsokken en handschoenen gebruiken. Ik gebruikte in de vrieskou Decathlon duikhandschoenen. Deze zijn 5 mm dik.
• Het belangrijkste is om rustig te blijven en goed door te ademen. De nadruk ligt op het uitademen, zodat je niet verkrampt en je hartslag reguleert. Als je hartslag rustig blijft, krijgt je brein het sein ‘veilig’.
• Blijf aanwezig en goed voelen, ga rustig het water in. Er in 1 x inspringen werkt niet, het vergroot je kans op hyperventilatie of hartritmestoornis. Het fantastische van koud water zwemmen is dat je er helemaal bij aanwezig bent. Je bent bij de sensatie van kou, zonder dat het een probleem is. Dit geeft een enorme mentale kracht en hyperfocus. Je maakt dopamine en adrenaline aan en ervaart ook in het dagelijks leven veel mentale en fysieke kracht.
• Vooraf en na de tijd kun je wat squats doen om je lichaam op te warmen. Of de drakenhouding uit de yoga: die zet je vuurtje aan! Google maar eens op dragon pose (yin yoga houding). Daarnaast kun je de vuurademhaling doen om je lichaam weer op te warmen.
• Warm niet te snel op door warm te douchen. Geef je lichaam de tijd rustig op te warmen, je kunt beter later op de dag douchen of koud afspoelen.
• Wees voorzichtig als je hartklachten hebt.  Ook mensen met burn-out klachten of extreme vermoeidheid (bijnieruitputting) kunnen koud water beter mijden. In dat geval kun je de nieren beter even met rust laten. Je brengt je lichaam kort in de stress en als je lichaam overvol zit met cortisol, dan kun je wellicht beter beginnen met yoga of wandelen om het lichaam uit de overlevingsmodus te krijgen en de hormoonbalans te herstellen.

Inmiddels dompelen we in IJlst het hele jaar door in badpak. Ik ben nooit meer verkouden geweest en voel me super fit. Welkom als je in de buurt woont!

PS Als je van water houdt een waarschuwing: koud water zwemmen heeft een verslavende werking, dus weet waar je aan begint.
Als ik een dag niet buiten heb gezwommen, mis ik het echt!

Lees meer

Dokters van Morgen: een uitzending over kou en de effecten van kou op de gezondheid. Kou wordt inmiddels ook gebruikt in behandeling van tumoren en remt de groei.

Wim Hof mag hier natuurlijk niet ontbreken. Hij leert je over de kracht van de ademhaling en laat zien dat je veel meer kunt dan je denkt.

De huisarts Monique Tson-a-Tsien ontwikkelde een leefstijlprogramma met koudwaterzwemmen en bereikt goede resultaten met mensen met pre-diabetes en chronische ziekten. Lees meer

De Facebook-groep Open Water Swimming: met dagelijks leuke updates van  mensen die ook zo gek zijn om in koud water te zwemmen.